Mihail Bahtin,Umberto Eco: Okuyucunun Rolü ve Anlatı ve Toplumsal Süreç

Akademi haftamızın son günü ve ilk içeriğin devamı olan bu içeriğimizin konuları Mihail Bahtin,Umberto Eco: Okuyucunun Rolü ve Anlatı ve Toplumsal Süreçtir. Bahtin'in ünlü temel kavramları nelerdir? Eco ve okuyucunun rolü ne anlama gelmektedir? Anlatının toplumsal süreç ile ilşkisi nedir? Karnavalesk nedir? Gibi soruların cevabını bu içerikte bulabilirsiniz.

Mihail Bahtin 

Bahtin’in ünü iki temel kavram etrafında temellenir: diyalojik ve karnaval. Diyalojik fikri romanın yaratıcı ve ilişkisel yönünü ortaya çıkartır ve Bahtin tarafından, simgesel olana yönelik Saussurecu yaklaşımları eleştirmek için kullanılmıştır.  Bahtin bu tür bir bakış açısını ‘soyut nesnelcilik’ olarak adlandırır; çünkü bu yaklaşım çalışmanın anlamlarının zaman içinde ya da okuyucu içinde yer aldığı belirli kültürel bağlama göre nasıl değişebildiğini hesaba katmada başarısızdır, bahtin tarafından önerilen diyalojik model,bu nesnelci ve öznelci konumlar arasında ortada duruşa işaret eder. Bireysel özneciliğin ve bilincin, daha geniş kültürümüzden edinile işaretler  ve anlamlardan oluştuğunu öne sürer.

Umberto Eco: Okuyucunun Rolü 

Eco’nun bakışaçısı hem olumlayıcı hem de eleştireldir. Eco söze şunu söyleyerek başlar: ‘Yazar, kendisinin temel aldığı şifreler kümesinin olası okuyucuları tarafından paylaşılanlar ileaynı olduğunu varsaymak zorundadır. Dolayısıyla yazar, olası bir okuyucusunu öngörmek zorundadır.’ Eco’ya göre bir metindeki kodlar, şifreler ve biçimsel gelenekler sadece bu model okuyucuyu tanımlamaz ve ona başvurmaz, ayrıca gerçek okuyucuların bir metne nasıl yaklaşmaları gerektiği konusunda onlara ipuçları sunarak, onların kuruluşunu da sağlar.

Eco ayrıca Barthers’in önerdiği, kabaca okuyucu biçimli olan ile yazar biçimli olan arasındaki karşıtlığı anımsatan kapalı metinler ile açık metinler arasında ayrımı yapar. Kapalı metinler ‘belirli ampirik okuyucuların az ya da çok bir kısmı üzerinde kesin bir yanıt uyandırma… okuyucuyu önceden belirlenmiş bir zemin taşıma amaçlı… sabit bir projeye göre yapılandırılan.’ Popülerist çalışmalar olma eğilimindedir. Propp’un Rus halk masallarına fazlasıyla benzer bir şekilde, tahmin edilebilir bir hareketler dizisi izler. Eco’ya göre hikaye şöyle devam eder:

1.M, Bond’a bir görev verir.

2.Kötü adam bir şeyler yapar.

3.Bond ve kötü adam ilk kez karşılaşır.

4.Kadın kendini Bond’a gösterir.

5.Bond kadını baştan çıkarır.

6.Kötü adam Bond’u yakalar.

7.Kötü adam Bond’a işkence yapar.

8.Bond, kötü adamı yener.

İyileşme döneminde Bond sonradan ölecek olan kadından hoşlanır. Eco bu şifrelerin okuyucu üzerindeki etkisini içerme yönünden genişletmesiyle yapısal biçimciliğin ötesine geçmiştir.

Anlatı ve Toplumsal Süreç 

Anlatı ve toplumsal süreçle ilgili genel olarak üç temayı ortaya koyabiliriz.

1. Türlere ve izleyicilere ilişkin incelemeler: bunlar belirli anlatı biçimlerinin neden belirli gruplara başvurduğunu ya da bunların nasıl kurumsallaştığını ve yayıldığını açıklar.

2.Niteliksel yöntem açısından anlatı incelemeleri: bu literatür, derinlemesine röportaj çalışmalarını ve özellikle eleştirel ya da post yapısal kuram ile bilgilendirilen deneyimlere ilişkin feminist ve etkileşimci araştırmalardan doğar.

Toplumsal ve siyasal yaşamın anlatı yönlerinin araştırılması: burada araştırmalar, toplumsal ve tarihsel olayların söylemler tarafından biçimlendiğini düşünürler; ve bu olayların genellikle anlatı boyutlarının olduğuna işaret ederler.

Karnavalesk Üzerine: Bahtin 

Bahtin’in Rabelias ve Dünyası eserinin kısa bir incelemesi yapılmıştır. Burada Bahtin, ortaçağ yazan Rabelias’nin çalışmasını daha geniş bir toplumsal bağlam içene yerleştirir. Bahtin’e göre Rabelias gibi yazarlar, önceden var olan hikaye anlatımı ve günlük davranış ile ilgili bir halk geleneği üzerinden gitmek suretiyle kendi tarzlarını geliştirebilmişlerdir. Bahtin, yazınsal ve tarihsel verilerin bir karışımını kullanarak Rabelias’nin çalışmasına popüler karnaval estetiğin nasıl nüfuz ettiğini açıklar.