Uzaktan eğitim yoluyla gerçekleştirilen öğrenme-öğretme süreçlerinde kullanılan bir çok farklı uygulama araçları bulunmaktadır. Uzaktan eğitim ortamlarında öğrenciler ile iletişim, eğitsel içeriklerin paylaşımı ve öğrenenlerin davranışlarının izlenebilmesi amacıyla Öğrenme Yönetim Sistemleri (ÖYS) kullanılmaktadır. ÖYS’nin, sistemli çalışabilmesi, tutarlı, hızlı olmaları, içerik geliştirme araçları ve arşivleme gibi özelliklerinin bulunması gerekmektedir (Altınparmak, Kurt ve Kapıdere, 2011). Uzaktan eğitim yoluyla gerçekleştirilen eşzamanlı öğrenme-öğretme süreçlerinde kullanılan araçlar, sanal sınıf olarak nitelendirilen yazılımlardır. Sanal sınıf yazılımları öğrencilerin ve öğretmenlerin farklı ortamlarda bulunduğu fakat aynı zaman diliminde ders faaliyetlerinin gerçekleştiği sanal ortamlardır.
ÖYS ve sanal sınıf uygulamaları günümüzde birçok uzaktan eğitim sağlayan kurum, kuruluş ve dernekler tarafından kullanılmaktadır. Durum böyle olunca bu alanda üretilen yazılımın ve girişimin sayısı da oldukça fazladır. Bu yazılımlar her ne kadar birbirlerinden tasarımsal olarak farkılaşıyor olsada ortak amaçları, öğrenenler için iyi bir öğrenme deneyimi oluşturmaktır. Uzaktan eğitimde herkes tarafından kolayca kullanımından dolayı tercih edilen bir ÖYS olan Moodle (Özarslan, 2008), birçok farklı dil seçeneği ve birçok farklı aracı içerisinde barındıran köklü bir web arayüzüdür. Öte yandan Moodle dışında geliştirilmiş oldukça fazla ÖYS ve sanal sınıf arayüzleri bulunmaktadır.
Öğrenme Yönetim Sistemleri
Moodle: Php desteği bulunan Linux sunucularda kullanılabilen ve MySql desteği ile çalışan bir platformdur. Özelleştirilebilir menüler ve alanlar sayesinde kolay bir şekilde farklı amaçlar ve farklı eğitim düzeyindeki katılımcılar için optimize edilebilir. Bu platform Genel Kamu Lisansı ile lisanslanmış açık kaynak bir yapıya sahip olduğu için isteyen herkes kaynak koduna erişim sağlayabilir ve kullanabilir. Moodle platformunun gelişim süreci bir grup programcı ve gönüllü tarafından sağlanmaktadır (Brandl, 2005). Her ne kadar sadece Linux platformlarda çalışır olsa da Php destekleyen Windows sunucularda da çalışabilir. Moodle’ın öğretmenler için mükemmel bir kolaylık sağlayan bir çok araca sahip olduğu belirtilebilir. Sınavların gerçekleştirilmesi, sınav sonuçlarının değerlendirilmesi ve sınav sonuçlarının duyurulması gibi eğitim süreçlerinin önemli süreçlerini doğrudan bu platform üzerinden gerçekleştirilebilir.
Moodle kendi içerisinde ses, görsel, video, etkileşimli çoklu ortam materyalleri ve diğer pek çok farklı ek araç ile entegre bir şekilde çalışabilmektedir. Birçok farklı ek modüle sahip olan bu platform, bu özelliklerin kaliteli bir şekilde uygulanması ile uzaktan eğitimdeki öğrenme-öğretme süreçlerinin kalitesinin artması için faydalı olabilir. Moodle içerisinde öğrencilerin ödevlerini toplamak ve yoklamalarını gerçekleştirmek için oluşturulmuş alanlar bulunmaktadır. İletişim ve etkileşim amacıyla birçok farklı araçlar kullanılmaktadır.
Moodle sisteminde iletişim ve etkileşim amacıyla kullanılan araçlar şu şekildedir; bloglar, takvim, mesajlaşma, karşılıklı konuşma alanları, forumlar, geri bildirimler ve wikilerdir. Açık kaynak bir yazılım temelli oluşturulmasından dolayı bir çok farklı yeni aracın entegre edilebilmesine imkan sağlamaktadır. Ek yazılımlar aracılığıyla yeni araçlar entegre edilerek yeni araçların oluşturulması sağlanabilir. Moodle içerisinde öğretmenlerin öğrencilerin kullanımına sundukları kaynaklar şu şekildedir; kaynak dosyalar, klasörler, web sayfa bağlantıları, doğrudan oluşturulan sayfalar, kitap ve sistem içerisine eklenebilecek diğer ek yazılım uygulamalarına imkan sağlamaktadır.
Öğretmenler Moodle arayüzü içerisinden öğrenci listelerine ulaşabilir ve öğrencilere mesaj iletebilir. Hatta öğrenciler ile anket veya duyuru paylaşabilirler. Yine eklenebilecek ek yazılımlar aracılığıyla da sanal sınıflar kullanılabilir.
Blackboard: Blackboard, bilgi, ödev, duyuru ve belge gönderimi için kullanılan web tabanlı bir öğrenme platformudur (Tawalbeh, 2018). Blackboard, yükseköğretimde öğrenciler ve öğretmenler için yaygın olarak kullanılan ÖYS’dir (Liaw, 2008; Chang, 2014). Blackboard’da öğrencilerin değerlendirilmesi ve sanal sınıf ile canlı derslerin gerçekleştirilmesi mümkündür. Bunun yanı sıra Blackboard ücretli bir ticari platformdur. Her ne kadar ücretli bir platform olsada ÖYS sektöründe önde gelen sistemlerden biri olduğu belirtilmektedir (Beatty ve Connie, 2006). Açık kaynak olmadığı için özelleştirilmesi söz konusu değildir.
Platformun kullanıma sunulan mobil uygulaması bulunmaktadır. Öte yandan ÖYS’leri içerisinde bir çok farklı aracın bulunduğu bir platform olarak dikkat çektiği belirtilebilir. Beckford ve Mugisa (2014) tarafından Blackboard sisteminde kullanıcıların bakım, güvenlik ve optimizasyon gibi konularda endişe etmelerine gerek bulunmadığı belirtilmektedir. Blackboard içerisinde bulunan bazı araçlar şu şekildedir; Duyurular, takvim, görevler, notlar, e-posta gönder, kullanıcı dizini, adres defteri, kişisel bilgiler ve hedefler (Blackboard, 2019). Bulut depolama alanına sahip olmasının yanı sıra öğrencilerin ödevlerini bireysel veya grup olarak gönderebilecekleri kullanım yöntemleri bulunmaktadır.
Öğretmenlerin ödevlerin intihal oranını görebilecekleri arayüze de sahiptir. Öğrenciler ve öğretmenlerin etkileşim kurabilecekleri araçlar şu şekildedir; etkinlik akışı, duyurular, takvim, kurum sayfası, bildirimler ve görevlerdir. Etkinlik akışı içerisinde önemli, günü yaklaşanlar, bugün ve son öğeler şeklinde dersin içerisinde bulunabilecek olan etkinliklere yer verilmektedir. Kurumun sahip olduğu Blackboard sistemine göre farklı seçeneklerde bulunmaktadır. Örneğin kullanıcıların sahip olduğu Blackboard sistemine göre duyurular SMS ile gönderilebileceği gibi mail veya mobil uygulama bildirimi ile de öğrenciye iletilebilir.
Blackboard sisteminde öğrenciler; herhangi bi duyuru olduğu zaman, ödev verildiğinde, ödevin tarihi geldiğinde veya son tarihi geçtiğinde, herhangi bir içerik kullanılabilir duruma geldiğinde, kurs kullanılabilir duruma geldiğinde, kurs iletisi alındığında, bir öğenin zamanı geldiğinde, öğenin zamanı geldiğinde, herhangi bir öğeye not verildiğinde, ölçme sınavı açık hale geldiğinde, ölçme sınavının zamanı geldi veya geçtiyse, herhangi bir test kullanılabilir duruma geldiğinde, testi yapmanın zamanının geldiğinde ve bu süre geçtiğinde ve öğrencinin okunmamış tartışma forumları ve blog yazıları olduğunda bildirimler alabilmektedir.
Blackboard içerisinde başka kullanıcılar ile etkileşimde bulunabilmek için geliştirilmiş bir çok araç bulunmaktadır. Bu araçlar şu şekildedir; doğrudan kullanıcıyı bulma, bloglar, tartışma alanları, e-posta, gruplar, günlükler, wikiler ve diğer araçlardır. Bu ÖYS içerisinde öğrencilerin kullanımı için metin çalışmaları, ders klasörleri, resimler, videolar, sesler, elektronik tablolar, matematik düzenleyiciler ve diğer sosyal medya öğelerinden faydalanılabilir. Blackboard öğretmen arayüzü tarafından öğretmenler, kullanıcı listelerini listeleyerek doğrudan öğrenciler ile iletişime geçebilirler.
Öğretmen arayüzünde dikkat çekici unsurlardan biri de öğretmenlerin metin olarak sağlayabilecekleri geri bildirimlerin yanı sıra ses kaydı veya video kaydı ile öğrencilere geri bildirimler verebiliyor olmalarıdır. Bunun yanı sıra öğretmen arayüzünde öğrencilerin ders malzemeleri ile gerçekleştirdikleri etkileşimlerin raporları gibi önemli raporlar görebilir ve bu gibi yeni raporları oluşturma seçenekleri kullanılabilir.
Itslearning: 1999 yılında kurulan Norveç merkezli bir platformdur. Itslearning K12 düzeyinden, yüksek öğretim düzeyine kadar bir çok farklı öğrenci için uygun olarak tasarlanmış bir yapıya sahiptir (Itslearning, 2019). Bu platform öğretmenlerin, öğrencilerin öğrenme süreçlerini daha iyi hale getirebilmek amacıyla birçok farklı aracı içerisinde barındırmaktadır. Ücretli ve ticari bir platform olan bu ÖYS birçok okul ve üniversite tarafından kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra 2019 yılında EdTech Digest tarafından düzenlenen en iyi ÖYS ödülünü kazanan bir platformdur (Edtech Digest, 2019). Itslearning içerisinde öğrenciler ile iletişim ve etkileşimde bulunmak amacıyla kullanılan birçok araç bulunmaktadır. Bu araçlar; duyurular, mesajlaşma, mobil uygulama bildirimleri, forum tartışmaları ve grup mesajlaşmadır.
Itslearning içerisinde klasör, dosya, web sayfa bağlantıları, word, powerpoint, excel, sayfa ve notlar öğrencilerin kullanımına sunulabilecek olan kaynaklar olarak bulunmaktadır. Öte yandan sistem içerisinde öğretmenlerin kullanabileceği farklı ölçme araçları da bulunmaktadır. Bu ölçme araçları şu şekildedir; anket, ödev ve tanımlı görevdir. Bunun yanı sıra Itslearning öğrenciler ile doğrudan ek bir yazılıma ihtiyaç duymadan kullanılabilen bir sanal sınıf sunmaktadır. Sistem içerisinde öğrencilerin ders malzemeleriyle gerçekleştirdikleri etkileşimleri görebilmek mümkün olup, bunun da ötesinde öğrencilerin sistem içerisinde geçirdikleri zaman süreleri hakkında detaylı bilgilerin sunulduğu alanlarda bulunmaktadır. Ders içerisinde her hafta düzenli olarak gerçekleştirilecek olan etkinlikler için takvim aracı ile her öğrencilerin görüntüleyebileceği duyurular paylaşmak mümkündür.
TalentLMS: Bulut tabanlı bir ÖYS olan TalentLMS dünya üzerinde 4 milyondan fazla kullanıcıya sahiptir (TalentLMS, 2019). Bulut tabanlı teknolojiler talebe göre ölçümlenebilir özelliğe sahip olmaları (Al-Zoube, 2009) ve mevcut sisteme bir alternatif olmasından kaynaklı ilgi gördüğü belirtilebilir. Durum böyle olunca bulut tabanlı bir ÖYS olan TalentLMS’i diğer ÖYS’lerden ayıran belirli avantajları olduğu belirtilebilir. Angelova, Kiryakova ve Yordanova (2015) TalentLMS’in sahip olduğu avantajları şu şekilde belirtmiştir; genel olarak neredeyse tüm malzemeleri etkileşimli olup, kişiselleştirilmiş öğrenme yolları ile öğrenenlerin kendi hızlarında öğrenme süreçlerini organize etmelerine imkan sağlar. TalentLMS’de ticari amaçla üretilen ücretli bir platformdur. TalentLMS içerisinde öğrencilerin ders malzemelerini kullanımlarına dair sunulan farklı zaman periyotlarına ait detaylı istatistik seçenekleri bulunmaktadır. Sadece bir öğrencinin raporuna erişimin yanı sıra bir derse ait tüm verilere istatiksel olarak erişilebilir.
Öğrencilere tanımlanan ödev veya sınavların sonuçlarının toplu halde görülebildiği alanlardan doğrudan öğrencilere herhangi bir geri bildirim sağlanamaz iken sınav sonucunun basılı halde alınmasını sağlamakta ve öğretmen arayüzü tarafından istenirse ilgili sınavın öğrencinin tekrar yapması için işlem başlatılabilmektedir. TalentLMS içerisine web içeriği, dosya, video, ses dosyası, flash nesnesi, scorm paketi gibi ders malzemesi olarak kullanılabilecek olan araçların yanı sıra test, ödev ve görev gibi ölçme amacıyla kullanılan araçlar bulunmaktadır. Sistem içerisinde bulunan takvim aracının yaygın bir şekilde kullanıldığı belirtilebilir. Bunun yanı sıra öğrenciler ÖYS giriş sayfasında tüm derslerde sorumlu olduğu ödev veya görevleri doğrudan görüntüleyebilirler. Yine bu alanda varsa derslerin duyuruları listelenmekte olup tartışma forumlarda gerçekleştirilen süreçlere erişebilecekleri bir bağlantı da bulunmaktadır. Öğretmen arayüzü tarafında belirli zamanlarda veya belirli zaman aralıklarında öğrencilere gönderilmesi gereken bildirimlerin ayarlanabildiği alan bulunmaktadır. Bu sayede öğrencilerin ÖYS ile etkileşimlerinin arttırılması sağlanabilir.
TalentLMS’de bulunan oyunlaştırma aracından faydalanılarak öğrencilere farklı rozetler sunulabilir, rozetlerin gerekli olan koşulları planlanabilir ve liderlik tabloları oluşturulabilir. TalentLMS sistemi içerisinde bir sınıf içerisinde bulunan öğrenciler ile sanal içerisinde eşzamanlı ders gerçekleştirilebilir. Oluşturularak olan sanal sınıf ve duyuru aşamasında hangi öğrencilerin katılım sağlayacağı hangi öğrencilerin katılım sağlayamayacağı belirtilebilir. Ardından öğrencilere sanal sınıf hakkında toplu halde mesaj gönderilebilir.
UpsideLMS: Bulut bilişim uygulamaları ile oyunlaştırma ve analiz seçenekleri ile sunulan UpsideLMS, ÖYS pazarında yaklaşık bir milyondan fazla kullanıcısı bulunan bir sistemdir. Ücretli bir sistem olmasının yanı sıra UpsideLMS; en dikkat çekici özellikleri şu şekilde sıralanabilir: harmanlanmış öğrenme, sosyal öğrenme, oyunlaştırma, hareketlilik, sanal sınıf özellikleri, sınıf eğitimi arayüzüdür (UpsideLMS, 2019). Bu ÖYS içerisinde oyunlaştırma unsurları kullanılabilir. Oyunlaşma aracının içerisinde puan ve liderlik gibi sıralamalara yer verilmektedir. Öğretmenler ve öğrencilerin eşzamanlı bir şekilde bir araya gelebilecekleri sanal sınıflar bulunmaktadır. UpsideLMS içerisinde, öğrenciler hakkında istatiksel verilerin yanı sıra, öğrencilere geri bildirim sağlamak amacıyla kullanılan araçlar bulunmaktadır. SMS servisi de geri bildirim sağlanabilecek araçlardan biridir.
Adobe Captivate Prime: Yapay zeka destekli bir ÖYS olan Adobe Captivate Prime; öğrencilerin aynı ilgi ve beceriye sahip olanlarını bir araya getiren bir yapıya sahiptir (Adobe, 2019). Sosyal öğrenmenin ön planda olduğu bu sistem ücretli bir üründür. Adobe Sensei isimli bir yapay zeka ve makine öğrenimi teknolojisinden faydalanılan bu ÖYS yapay zeka tabanlı sosyal öğrenme seçeneği sunmaktadır. Alanyazında gerçekleştirilen çalışmalarda kullanılan Adobe Captivate Prime’in birçok farklı fonksiyonel işlemde kullanıldığı belirtilmektedir (Wales ve Robertson, 2008). Adobe Captivate Prime içerisinde bulunan ders malzemelerine öğrenciler çevrimdışı ortamlarda da erişebilirler. Bu ÖYS’de videolar, oyunlaştırma araçları ve liderlik tabloları gibi tablolara yer verilmektedir.
Open edX: EdX platformu tarafından herkese açık bir şekilde kullanıma sunulan ÖYS alt yapısı olan open edX, öğrenenler ve öğretmenler için farklı arayüzlere sahiptir. Kitlesel açık çevrimiçi derslerin yanı sıra uzaktan eğitim derslerinde de kullanılabilir. Öğrenme süreçlerinin tasarlanması, değerlendirilmesi ve sürdürülebilmesi için derslerin oluşturulması bu platform içerisinden sağlanabilir. Öğretim tasarımı amacıyla kullanılacak olan farklı araçları da içerisinde barındıran bu ÖYS (EdX, 2019), kullanışlı ve sade tasarımı ile oldukça dikkat çekici olduğu belirtilebilir. Open edX platformu tüm mobil ve masaüstü işletim sistemlerinde kullanılabilecek bir arayüze sahip olup; tartışma alanları, öğrencilerin yönetimi, mesajlaşma ve sertifika gibi seçenekler de sunmaktadır.
Sistem içerisinde metin, görsel ve video eklenerek öğrencilerin karşılaştığı ders alanlarının oluşturulması sağlanmaktadır. Bu ÖYS’de doğrudan dersin içerisine tartışma forumlarını ve ölçme araçlarını entegre edebilme imkanının olmasının oldukça önemli olduğu belirtilebilir. Bu sayede öğrenciler, ilgili konu veya hafta içerisinde sorumlu oldukları tüm ders malzemelerini bir arada görüntüleyebilmektedir. Open EdX sisteminin sahip olduğu bir diğer bazı özellikler ise şu şekilde sıralanabilir; takvim, wiki, süreç ilerleme raporu ve notlardır. Sistem içerisinde farklı ek yazılımların dahil edilmesiyle sanal sınıf uygulamalarının da kullanılmasına imkan bulunmaktadır.
Canvas: ÖYS pazarında oldukça geniş kullanıcıya sahip olan sistemlerden biri olarak Canvas, öğrenciler için kullanıcı dostu alıştırmalar, ödevler, sınavlar sunmaktadır (Totschnig, Willems ve Meinel, 2013). Uzaktan eğitim ortamlarında tartışma alanlarının etkileşimli kullanılması öğrencilerin katılımlarını ve öğrenme süreçlerine sağladığı fayda düşünüldüğünde, Canvas’da tartışma ortamlarında oylama seçeneğinin olmaması bu ÖYS platformunun dikkat çekici özelliklerinden biri olarak belirtilebilir. Öte yandan ÖYS pazarında gerçekleştirilen çalışmalarda Canvas, Amerika Birleşik Merkezli eğitim kurumlarında Blackboard’un ardından en çok kullanılan ÖYS olduğu belirtilmektedir (Edutechnica, 2019).
Bunun yanı sıra birçok farklı ÖYS’den farklı olarak fakülte yönetimi için rehberlik sunmaktadır (Canvas Guides, 2014). Canvas’ın sahip olduğu gözlemci ve konferans özellikleri öğrenci-öğretmen etkileşiminin gerçekleştirilebilmesi için etkili olabileceği ifade edilmektedir (Pendergast, 2015). Sistem içerisinde ders dosyalarının paylaşımının yanı sıra tartışma alanlarının oluşturulmasına imkan sağlanmaktadır. Canvas içerisinde bulunan araçlar şu şekilde sıralanabilir; elektronik portfolyo, duyuru, analiz, yoklama, değerlendirme, analizlerdir. Bunların yanı sıra ek yazılımların dahil edilmesi durumunda sanal sınıf uygulamalarının da kullanılması mümkündür.
Sakai: Ücretsiz açık kaynak bir yazılım olarak Sakai, bir ÖYS olmasının yanı sıra sanal sınıf özelliğine de sahiptir. Sakai bir çok farklı paydaşın bir arada bulunduğu bir organizasyon olarak geliştirilmiştir. Sakai’nin oluşumu sürecinde birçok akademisyen, kurum ve kişiler destek sağlamıştır. Birçok farklı ülkede oldukça çok sayıda kullanıcıya sahip olan bu ÖYS, 2005 yılında ilk olarak kullanıma sunulmuştur. Dünya genelinde yüzlerce üniversite, organizasyon, kuruluş ve hatta siyasi partiler tarafından kullanılan Sakai (Archive, 2019), geniş kullanım alanının dikkat çekici olduğu belirtilebilir. Bunun yanı sıra belirli aralıklar ile düzenlenen konferanslara da sahip olan bu ÖYS (Apereo, 2019), 21 Mart 2019 tarihinde 19.0 isimli yeni bir sürüm yayınlamıştır. Sakai içerisinde bulunan bazı araçlar şu şekildedir; duyuru, değerlendirme, takvim, mesajlaşma, tartışma forumları, wiki, web kaynakları ve yaygın olarak kullanılan ders malzemelerinin yüklenmesine imkan vermektedir.
Hazırlayan: Murat ARTSIN