İsterseniz ADDIE modelinin her bir basamağında biz öğretim tasarımcılarının neler yaptığını sizlere kısaca anlatalım. Bu sayede bu modeli çok daha iyi içselleştirebilirsiniz.

Analiz Aşaması (Analysis)

“Eğitim ortamı kim için hazırlanacağın bilgisinin tespit edildiği. Öğrencilerin geçmiş bilgi ve tecrübelerinin neler olduğunun tespiti. Sınıf ortamı nasıl? Engelli bireyler var mı?” Bizler genel olarak analiz aşamasında bu sorulara yanıt aramaya çalışırız. Analiz aşamasını tam olarak verimli tamamlayamazsak öğretim tasarımının sonucunda elbet bir ürün elde edebiliriz. Fakat uygulama aşamasında nitelikli bir ortam yada ürün oluşturmaya yönelik sorunlarla karşılaşabiliriz.

Tasarım Aşaması (Design)

“Analizimin sonucunda öğrencilerin eğitim programının sonunda elde etmeleri gerekenler nelerdir? Eğitimin kazanımlarını belirleme yada varsa hedefleri yazmak, öğretim tasarımı süreci için zaman planlaması yapmak” Bizler tasarım aşamasında bunların dışında da işlemler yaparız. Örneğin kimi zaman bir ders materyalinin storyboardunu hazırlayabiliriz. Evet eminim şu anda storyboard nedir? diye sorabilirsiniz. Bu konu başlı başına başka bir blog içeriğinin konusu olduğunu söyleyebilirim.

Geliştirme Aşaması (Development)

“Tasarımlanan içerikler üretilmeye başlanır. Geliştirdiğimiz ürünlerin niteliğinden ve kazanımlarımıza uygun olduğundan emin oluruz. Öğrencilerin ek kaynak, kılavuz yada oryantasyona ihtiyacı varsa bu aşamada üretilir.” Bu aşamada artık ürünlerimizin nihai halinin ortaya çıkması sağlanır. Öğretim tasarımcısı, grafikçiler ve yazılımcılar ile işbirlikleri gerçekleştirir. En uzun zaman alan aşama olduğunu ifade edebilirim.

Uygulama (Implement)

Diğer aşamalarda yaptığımız tüm geliştirmelerin eğitim ortamında uygulanmasını kapsar. Burada bu eğitim ortamı K12 düzeyinde bir sınıfı olabileceği gibi yükseköğretimde yada öğretmen eğitiminde de bir sınıf olarak karşımıza çıkabilir.

Değerlendirme (Evaluate)

“Öğrenci derse katıldı mı?, ders öğrencileri motive etti mi?, öğrenciler kazanımları karşılayabildi mi?, dersteki zorluklar neler oldu?, öğrenciler başarılı oldu mu?, öğretim tasarımı başarılı gerçekleştirildi mi?” Bu gibi soruların yanıtı üzerinden yeni bir öğretim tasarımı süreci kurgulayabilirsiniz. Öğrencilerin dersi anlayıp anlayamadıklarını öğreniriz. Geliştirme ve uygulama aşamasında neleri eksik yada hatalı yaptığımıza karar veririz. Bir sonraki dönem yada bir sonraki derste bunun önüne geçmek için çalışmalar yaparız.

ADDIE modelinin avantajları olduğu kadar dezavantajları da bulunmaktadır. Alanda çokça fazla çalışmanın hala devam ediyor olması bu modelin hala güncelliğini ve verimliliğini koruduğunu açıkça ortaya koyabilir. Bunun yanı sıra ADDIE modelide zaman içerisinde güncellenmiştir. Örneğin artık her aşamanın sonrasında bir değerlendirme gerçekleştirilmektedir. Günümüzde aşağıdaki gibi modele evrildiği söylenebilir.

Yukarıda gördüğünüz üzere artık ADDİE’nin tüm aşamalarında bir değerlendirme söz konusudur. Analiz, Tasarım, Geliştirme ve Uygulama aşamalarının her birinin sonunda mevcut aşamanın değerlendirilmesi sağlanır. Bu sayede bir sonraki aşamaya geçilir.

Öğretim tasarımı sürecinde elimizde sahip olduğumuz tek model ADDIE değildir. Buradan bakarsak ADDIE öldü! Günümüzde öğretim tasarımcılarının çalıştıkları kurumlarda teknoloji entegrasyonu yada dijital dönüşüm süreçlerinde görev alıyor olmaları onların bu iş ve işleyiş bağlamında öğretim tasarımı modellerinden uzak tutuyor. Eee durum böyle olunca da ADDIE modeli kullanılmamış oluyor.

ADDIE modeli çoğunlukla içerik geliştirme sürecince faydalanılan bir modeldir. Öğretim tasarımcısının günümüzde içerik geliştirme sürecinde kullanabileceği çokça fazla model vardır. Bunun yanı sıra sektörde hiçbirimiz doğrudan bir öğretim tasarım modeli kullanmıyoruz!. Çoğunlukla ADDIE modelinin bazı aşamalarını birleştirip, biraz daha kurumumuzun gerçekliliğine uyduruyoruz.

Örneğin ben birçok farklı yükseköğretim kurumunda çalıştım. Her birinde farklı sorunlarla karşılaştım. Ve ben iş yaşamımdaki tüm ama tüm sorunlarımı ADDIE ile çözüyorum desem asla yanlış olmaz. Bir sorunla karşılaştığımda konuyu ve bağlamı analiz ediyorum. Soruna yönelik çözümlerimi geliştiriyorum. Bu kimi zaman öğretimsel bir sorun olurken kimi zamanda Moodle’ın kurulumu için olabiliyor.

Hatta kurumların içerisinde öğretmenler ile çalışırken öğretmenlerin gireceği derslerin analizi aşamasını atlayabiliyoruz. Bir dersi 30 yıldır veren bir öğretmen öğrencisini, sınıfını ve sınıftaki sorunu bilebiliyor. Ben bu noktada sadece şunu talep ediyorum. Sadece mevcut bağlamı bir kez gözlemleyebilirsem benim için yeterli oluyor. Öğretmenin sunduğu bakış açılarının sınıf içerisindeki yansımalarını inceliyorum ve sunulan bilgilerin çözüm yolu bulmam da ne gibi faydaları olacağını değerlendiriyorum. Bilgiler yeterliyse tasarım aşamasına gelebilirim. Eğer yetersiz öğrenciler ile de görüşebilirim.

Açıkça söylemek gerekirse ADDIE’nin öldüğü yada bir yerlere gittiği vs yok. Geçmiş ve günümüzdeki tüm öğretim tasarımı modellerini inceleyiniz. Her öğretim tasarımı içerisinde ADDIE’den bir parça görmeniz mümkündür. Öğretim tasarımı süreci ADDIE’i benimsedi. Artık günümüzde hepimiz ADDIE’nin basamaklarının olmadığı yada model içerisinde ADDIE’e dair bilgiler hissetmezsek o öğretim tasarımı modeline soru işaretleriyle yaklaşıyoruz.

Yorum ve eleştirilerinizi bekliyorum 🙂